Hrethiam Ve Se Chu Aww..

          A vawt ka tih vangin khumah ka mu meng kar reng a. Chutihlai chuan ka mobile phone a lo ri ral ral a."Kan bawng thlun kha a bo daih a nia, lo phei ve vat teh" Chu thu ka hriat rual rual chuan vawt ka tih reng ka hre tawh lo, hmanhmawh taka inha lumin ka zuang tho nghal hi a ni ber mai a. Nizan lama kan bawng thlunna lam pan chuan hmanhmawh takin ka phei ta nghal a.
        
          Kan bawng thlun kha kan veng Krismas ruai a talh tur, farm pahnihin karhnih chhunga kan invulh chhawk tur Agriculture Farm lamin an vulh hun chhung a tawp a, keini Horticulture Farm in kan vulh ve hun a nih vanga nimin lama kan va kaih phei chauh a ni lehnghal Ka rilru-ah thil hrang hrang a lo lut a. A bo vaih chuan a va zahthlak dawn em.. Kohhran mipui hma-ah kan hmai a uang hauh lovang le. Tin chawi hial pawh a ngai maithei a ni tih te thlengin ka rilru-ah a awm nghal a.

       A hma zan lama kan thlunna hmun chu ka va thleng phei a. Inti detective takin a  hniak vel chu kan en a. Nghet takin kan thlung ni a kan hriat kha talna hnuhma pawh awm lovin a bo hawl mai niin a lang a. A thlanglam hnim vel kan en lah chuan a kalna hnu awm reng reng ka hmu bawk si lo. A bangbo theih ngei mai. Mahse thil pakhat chiang deuh chu a thlang ram lama a kal vaih chuan kan inzawng fe chung pawhin kan hmu zo lo mai ang tih hlauhawm tak a ni a. Amaherawhchu kawngpui lama a kal hlauh a min an lo kai daih a nih loh chuan hmuh leh mai a awlsam deuh zawk ngei anga. Chuti a nih lohva misual tuin emaw a lo kai daih a nih vaih chuan chan hlen mai theih a ni bawk si.

       Kan han sawi ho a, kawngpui lama zawn tawp phawt mai chu fuh berin kan hria a. A zawng tura kan insiam lai chuan Agriculture Farm lam atang chuan bawng chhuak an thlun thu kan hre ta hlauhva, hmanhmawh takin kan va kal nghal a. Kan bawng bo ngei a lo ni hlauh, a va tihzia tak em. Rilru a hahdam ta huai mai.

       Mahse tizawng hian ka ngaihtuah ta tlat mai a. An nun an hlan loh chuan kan hlim zo ve ta lo. An tello chuan kan hunpui hmuah hi a kim zo ta tlat lo mai. Tawrhna nasa tak a thleng dawn tih in hrethiam ve se chu aw... engtin chuan ngai ang maw..Pian loh zawk pawh an duh ve rum rum ngei ang le.. 

        Amaherawhchu Ani chuan engkim hrelawk vekin kan tan a lo piang a. Vankhawpui an committee pawh khan kal tur an inhmu zo lo mahse kan tana zalenna inhawng tur chuan a fapa mal neih chhun a rawn hlan ta. Kan tana thi khawp hiala a tawrh tur pawh hre lawk chungin a lo piang dawn ta. He hun hi engtiang a lo hmuah nge i tum ve le??

Note : Ka Blog min rawn tlawh sak thin tute inzavaiin Krismas leh Kumthar Chibai vek u le..
          

CHANGPAT HMANGA LEITHA SIAM (VERMICOMPOST)

Vermicomposting hi Changpat hmanga thil tawih chi hrang hrang leitha a siamdan tihna a ni. Kan huan leh lo a hnawmhnawk paih mai tur atang khan leitha awlsam takin kan siam chhuak thei a. Chnagpatte hian hnimhnah leh hnawmhnawkte eiin an paitawih hnuah an e chhuak leh a, he changpat ek hi leitha niin thlai than chaktir theihna a pai tel a. Tin, thilnung tereuh te te mita hmuh tham loh lei-tithatu a pai tel bawk a, thlai tichhe theitu rannung laka ven theihna a nei bawk a ni. Chuvangin Changpat ek hi Rangkachak Dum (Black Gold) tia vuah a ni hial reng a ni. 


Hmanraw mamawh te:-
Ran ek, a bik takin  Bawng ek leh thlaikung/hnimhnah sahsawmte leh changel te hi hmanraw hman tlanglawn berte an ni. Thlai kawrnei chi leh kawrneilochi kung sengzawh hnu a pawlh hian vermicompost thatna a tipung bik a ni.

Changpat hichi hrang tam tak an awm a. Chungte chu Eisenia foetida (Changpat sen) , Eudrilus Eugehiae (Zana vakchhuak chi), Perionyx excavatus leh a dangte an ni. Heng zingah hian Changpat sen chi hi an inthlahpung chak a, chuvangin leitha an siam chakbikin an tha bik a ni. Tin, a chunglang a piang ei thin an nih avangin a chung atangin leitha siamin a hnuaiah an siam thla zel a, chuvangin an tha bik bawk a ni.

A Pianphung                                                                                  Eisenia foetida

1. A taksa sei zawng                                                             3 - 10cm
2. A taksa rih zawng                                                              0.4 - 0.6g
3. A puitlin hun chhung                                                          50 - 55 days 
4. A leitha siam theih zat                                                       Changpat 1000-in thla 2 chhungin 2qtls.
5. A tui tam dan                                                                   Ni 3 chhungin pakhat
6. A tui atanga a pian hun rei zawng                                     Ni 20 -23

A sawngbawl dan :-

A tlangpuiin Vermicompost hi chhuata chhunvum chi leh khur siama buatsaih a ni a. Chhuata chhunvuma vermicomposting siam hichu lei chhuatah emaw cement chhuatah 6x2x2 ft a kan compost hman tur chu chap tur a ni a. Hei hi enkawl leh buatsaih a awlsam hle a ni. Tin khur hmanga siam dawn chuan 5x5x3 ft cement concrete-a siam tur a ni. Khur hi compost hmanrua kan duh anga dah khat tur a ni. Khur hmanga siam hi leitha tam tham tak tak siam dawn chuan a tha zawk a ni.

Siam dawna thil tulte :-

1. Kan siamna tur hmun chu hmun vawt, hnawng tha leh daihlim a ni tur a ni.

2. Hnimhnah ro/changel kan hman tur te chu uluk taka sahnawi tur a ni.

3. A hmasa berin Bawng ek leh hnimhnah ro te chu 3:1 in chawhpawlh a, Ni 15-20 chhung dahtawih deuh hlekn tur a ni.

4. Hemi zawh hian Bawng ek leh hnimhnah kan chawhpawlhsa kha 6x2x2 ft. a phah tur a ni.

5. Bawng ek leh hnimhnah ro kan hman turte chu Bawng ek hmun 10 a thena hmun 3anga hman tur a ni.

6. Kan leitha siam tur hnimhnah leh bawng ek te chu leitha kan siam duh hnem dan a zirin kan mamawh ang.

7. Kan leitha siam tur chapah khan Bawng ek chap a, a chungberah changpat sen chi 1000 vel dah tur a ni.

8. Changpat dah zawh veleh hian tui leih tur a ni.

9. Kan leitha siamna hmun chu a hnawn that reng theih nan nitin tui vawi khat tal pek tur a ni a. Polythene emaw buara in khuhphui tur a ni.

10. Vermicompost chu a tlangpuiin ni 45 - 50 velah a hmantheih a ni.

11. Bawngek tharlam chungah kan leitha thar chhuahte chu hrikfai hmain darkar 24 kan dah phawt tur a ni a, hei hi leitha atanga changpat thliar hran theihna tur a ni.

12. Kan leitha thar chhuahte chu kan hmanrua hman hmunli a thena hmun thum a ni tlangpui a ni.

Vermicompost-a lei thatna awm chi hrang hrang te :-

Changpat ek leithaah hian heng NPK kan tihte bakah hian thatna dang tam taka awm a ni. Thlaiin an ei mai theih chi a ni a, kan hman kum la la hian a thatna pai zawng zawngte chu thlai ei theih turin a chhuak vek thin.

Parameters                                                                    Content

1. pH (A al dan)                                                               6.8
2. OC(%)                                                                        11.88
3. OM (%)                                                                       20.46
4. C/N                                                                             11.64
5. Total Nitrogen (%)                                                        1.02
6. Available N (%)                                                            0.15
7. Available P (%)                                                             0.30
8.Available K (%)                                                             0.24
9. Ca(meq/100g)                                                               8.8
10. Mg (meq/100g)                                                           5.59

source:  ICAR atanga  thu hi lakchhawn a ni a.Tih ve duh pawh a  a remchan zawk nan a thu te hi siamrem a ni e. Tin Pic. erawh Horti Centre farm chhung a kan khawi ve ngei atang lak a ni thung. 

Pic. 1 Changpat tui.


Pic. 2 Leitha









Lasi hi an lo awm tak tak ?

Tunlai chu blog ka update tha phian mai. Hun thawl ka ngah vang ngemawni dawn ni thu fahrah te te hian ka rilru hi an luah a. Hei pawh hi kan dahchhuak ve leh tawp mai a nge..A lo ninawm a nih pawn min lo hrethiam mai teh u. Phur deuh laia ziah zel mai loh chuan ka khawro ve thei em mai.


Engtik kum nge ka hrechiang ta lo khan kan thian pathumte chu Sawleng khuaah thirsakawrin an han leng a. Sawleng khaw dai a awm siktuithiang chu tlai lamah an rawn tlanpel a. Khatihlai kha chuan helai hmun hi ala ngaw tha hle mai a. Siktuithiang tih takah tui pawh a vawt tui thei khawp mai. Thing leh mau ten an hliah that avangin chhun lai pawn a hmun vel hi chu a dai nuam thin khawp mai a. 

Thirsakawra kal an nih vangin a ruala rawn tlan lovin an rawn inzui thla a, an zinga pakhat chu a rawn hnung fal deuh bik a. Ngaihthat lohna em em pawh nei chuang lovin an thianpa hnung fal deuh pawh chu nghahzai an rel chuang lova. Khua an thlen thleng pawh a alo la lan ve theih tak si lovah chuan khaw daifemah an lo nghak ta ringawt a. Rei fe an nghah hnu chuan a rawn lang ve ta nge nge a. Mahse, a hmel an han en chuan thil dik lo a awm a ni tih hai rual a ni lo. A dawldangin a thlaphan hmel em em mai a. An zawn a rawn thlen pawh chuan ding chuang lovin a tlan tlang ta mai a. Anni ngaihthalo chuan au chungin an um zui ta a. Thui vak lovah chuan nangchingin an va pawt ding thei ta a. 

Engtiziange tia an han zawh chuan hlauh hmel leh thlabar takin a chanchin chu hetiang hian a hrilh ta a. "Siktuithianga motor an silna thin zawn ka rawn thlen khan hmeichhe pathum hi an lo awm a, min lo phar ding a. A varin an inthuam a. An ni chuan engmah vak sawi lovin 'Kha hei hi phur rawh' min ti a. Thirsakawr hnungah hian engngemawni chu an dah a. An bo leh ta daih a. Ka hlau lutuk a engnge an dah  pawh en ngam tawh lovin ka rawn tlan char char ringawt" tiin khur chungin a chanchin chu a hrilh a. A thiante chuan an han en chuan buara chhia huh deuh hnup mai hi a lo phur reng mai a. Mak an tiin Lasi a ni ngei ngei ang an ti ta ngawt a. A hmutu ber lah a hlauh em vangin zawh zel chi a ni tawh bawk si lo. Hemi hnu hian zan pawh a mut that ngam loh vangin tlangval tlawmngai ten kar khat chhung vel lai mai chu an riahpui ta ringawt mai a ni.

Heng zawng zawng hre reng chung hian ka nau nen zankhat chu tui kan neih loh vangin chawi turin Gypsy-in kan thawkchhuak dun ve ta a.Chhun lamah chuan motor chawi an tam deuh thin vangin tui a tam lova. Chuvangin zan lam hi tuichawi dawn chuan hun tha ber a ni tlat a ni. Keini pahnih tlangval inti huaisen vel chu chhungten 'Lasi in han hmu ve mai angah' tiin min fiam vel lah chuan 'Lasi a lo awm hlauh leh sawi ve reng rengah kan han hmu ve a nga ni mai a lawm' te kan ti vel ham ham a.

Zan tir lam chuan a hlimawm viau, zan dar hnih vel bawr a kan han kal leh chu a boruak a dang ta daih mai. Tui han pipe thla tur a kawr luh chhoh te kha a nuam ta miah lo mai a. Khua lah chu aimitthlawn an sawi ang vel ni ngei tur hian a thim chhah em em mai a. Light han chhit en reng dawn chuan battery a down palh ang tih a hlauhawm bawk si. Kan unau chuan tui pipe khah chhung zawng mai chu rei ti tak leh inbe em em lovin kan nghak dun ta tlawk tlawk mai a. Lasi lam reng reng chu kan sawi tawh lova. A lo awm tak tak mai ang tih kha kan hlauh dun ber chu niin ka hria. Mahse, kan vannei a ni ber ang chu engmah chu kan han hmu ta lo hlauh a.

Hengte avang hian  Lasi hi a lo awm tak tak lo nge a hmu thei bik riau hi an lo awm zawk le ti a ka ngaihtuah tak chu ni. Mi sawi ka hriat dan chuan hmel lamah pawh tha kan tih lem loh te hian Lasi hi an hmu thei riau an ti a. Chutia Lasi hi a lo awm tak tak a nih ngai a, hmeltha vak lovin an hmuh theih riau chuan keini unau ve zawng hmel lamah chuan rual kan pawl tihna ni hmiang maw....lol.. Engpawhnise, Lasi hi an lo awm tak tak ngei em? Awm tak tak ta se a hmuthei bik riau an awm  em ni le? 
   

PA (Mushroom)



Oyster mushroom hi mizovin pachang kan tih ang hi a ni a, Europe ram leh America ramah chin tan lo niin tunah chuan India ramah pawh state tin deuhthawah kan ching tawh a. Mizoramah pawh kan ching uar ve sawt hle. A tui mai bakah taksa tan chaw tha tak a ni a. Protein taksain a hman nghal mai theih ang a pai avangin a tangkai hle a, tar leh chak lote tan chakna tha tak a ni. Sa aia chakna petu tha tak a ni. Taksa in a ngeih lem loh thau tha lo te sa angin a pai ve lova, thisen sang leh zunthlum nei te tan chaw tha a ni. Pleurotus Species-te hi kan chin ber chu a ni a, khawlum deuh laia chin tur Pleurotus sajor caju (PS) hi a chinna hmun chu 20'C - 30'C vel a ni a. Pleurotus ostretus (PO) hi 14'C - 22'C vel a ni thung.


A Chinna tura hmanruate :
1. Pa chi
2. Buhpawl
3. Polyethylene sheet/bag
4. Hrui
5. A chhumna hmanrua - Bel etc..
6. Thingzai frame (wooden block) - 50x25x18 cm
7. Sprayer
8. Spirit/formalin etc..

A chin dan :
Buhpawl ro tha fai tha seng sawng kum khat aia upa lo chu kut zungchal chenin sah sawm tur a ni a. Chu chu tui vawtah minute 30 vel tal chiah zawhah sawr fuin tui soah thlak tur a ni a. Minute 30 vel chhuan so hnu in thur a, hmun faiah ni sat lohna laiah dah daih tur a ni. A daih veleh sawr fu a, sawr fu sa chu pa chi nen chawhpawlh tawh tur a ni. hetiangin :- 

1. A hamsa berin i kut kha spirit in emaw hru fai hmasa ang che.

 2. Polythene bag chu boruak luh theih nan a khat tawk a tih pawp tur a ni.

3. Polythene bag chhungah buhpawl dah a, chumi hnu ah pa chi kha a sir kualah dah tur a ni. chumi zawhah buhpawl dah leh tur, Chutiang zel chuan dah chhoh in Polyethylene bag tawn nuam tawk vel chhawng thum/li vel bawr a dah chhoh tur a ni. Kan duhtawk chin ah buhpawl kha beng muk tawh tur a ni.

3. Tichuan Polythene bag kha suih bawk tur a ni. Suih han tih hian pawh phelh awl tak tur si a suih pin/vial tur a ni.

4. Hemi zawhah hian 'SPAWN RUNNING' an ti a, up hun a ni a. Hemi chhung hian room phui, thianghlim ni eng direct-a a luh lohna room-ah dah tur a ni a, 22'C -26'C vel ni thei se duhthu sam a ni.

5. Ni 10-15 vel (Boruak a zirin) a awm hnu ah pa chu a lo zam var khat ta a. Tichuan Polythene chu dim taka phelh/tih thler a hrui chuan khai theih tur a tawn tawh tur a ni. Heng kan tihlai hian kut chu fai takin kan sil anga, tin a tlem thei ang kutin a si bawk tur a ni.

6.  Thingzai frame(Wooden Block) ah chuan khai chhuah tawh tur a ni. Khai chhuahna room  hi  boruak fai tak hmun nise a duhawm hle.

7. Phelh ni chuan amahah hnawnna a la awm avangin tui pek a ngai hran lova. A ni hnihna atangin Sprayer in tui pek tur a ni. Pressure na taka kah tur a ni lova, phingphisiauvin pek tur a ni. (Sprayer i nei remchang lo a nih chuan no pawn dim te a leihin tui hi a pek theih tho a ni.)

8.  Tichuan, block te chu ro lo tawkin tuipek reng tur a ni a, ni 5-6 hnu velah 'pin head formation' an ti a, pa to tur chu a rawn mawm chhuak tawh thin a ni.

9. Pa chinna hmunte hi formalin-in emaw kan ti thianghlim vek tur a ni a. Fur lai phei chuan rannung thahna damdawi insecticides-in a vel chu kah tur a ni.

A seng hun :

Pa chu itawm tak a nih lai leh no tak a la nih laiin lawh tur a ni a. A chang lutuk chu a fe a, a tui nep deuh a,tin, a hlutna pawh a tla hniam tawh thin a ni.





Lehkhabu rawn- Horticulture Guide Book.. ( A thu leh a tihdan mahni tawk a ti ve duh tan pawh  hriatthiam awlsam zawng a tih danglam a ni e.) 



   

powered by Blogger | WordPress by Newwpthemes | Converted by BloggerTheme